زمان تقریبی مطالعه: 9 دقیقه
 

حفاظت‌های خدا (قرآن)





حفاظت موجودات جهان، نشان ربوبیت خداوند متعال است.


۱ - حفاظت از موجودات جهان



حفاظت و نگهداری خداوند، از موجودات جهان:
«الله لا الـه الا هو الحی القیوم... له ما فی السمـوت وما فی الارض... وسع کرسیه السمـوت والارض ولا یـوده حفظهما وهو العلی العظیم؛ هیچ معبودی نیست جز خداوند یگانه زنده، که قائم به ذات خویش است، و موجودات دیگر، قائم به او هستند؛ هیچگاه خواب سبک و سنگینی او را فرانمی‌گیرد؛ (و لحظه‌ای از تدبیر جهان هستی، غافل نمی‌ماند؛) آنچه در آسمانها و آنچه در زمین است، از آن اوست؛ کیست که در نزد او، جز به فرمان او شفاعت کند؟! (بنابراین، شفاعت شفاعت‌کنندگان، برای آنها که شایسته شفاعتند، از مالکیت مطلقه او نمی‌کاهد.) آنچه را در پیش روی آنها (بندگان‌) و پشت سرشان است می‌داند؛ (و گذشته و آینده، در پیشگاه علم او، یکسان است.) و کسی از علم او آگاه نمی‌گردد؛ جز به مقداری که او بخواهد. (اوست که به همه چیز آگاه است؛ و علم و دانش محدود دیگران، پرتوی از علم بی‌پایان و نامحدود اوست.) تخت (حکومت) او، آسمانها و زمین را دربرگرفته؛ و نگاهداری آن دو (آسمان و زمین)، او را خسته نمیکند. بلندی مقام و عظمت، مخصوص اوست». («قیوم» به معنای حافظ تمام اشیا است. )

۱.۱ - پایدار و نگهدارنده


«الله لا الـه الا هو الحی القیوم؛ معبودی جز خداوندِ یگانه زنده و پایدار و نگهدارنده، نیست».
«... وکان الله علی کل شیء مقیتـا• ... ان الله کان علی کل شیء حسیبا؛ کسی که شفاعت (تشویق و کمک‌) به کار نیکی کند، نصیبی از آن برای او خواهد بود؛ و کسی که شفاعت (تشویق و کمک‌) به کار بدی کند، سهمی از آن خواهد داشت. و خداوند، حسابرس و نگهدار هر چیز است• هرگاه به شما تحیّت گویند، پاسخ آن را بهتر از آن بدهید؛ یا (لااقل) به همان گونه پاسخ گویید! خداوند حساب همه چیز را دارد». («حسیبا» به معنای حافظ است. )

۱.۲ - مدبر همه موجودات


«ذلکم الله ربکم لا الـه الا هو خــلق کل شیء فاعبدوه وهو علی کل شیء وکیل؛ (آری، این است پروردگار شما! هیچ معبودی جز او نیست؛ آفریدگار همه چیز است؛ او را بپرستید و او نگهبان و مدّبر همه موجودات است». («وکیل» به معنای حافظ است. )

۱.۲.۱ - خالقیت و معبودیت خداوند


در سومین آیه مورد بحث پس از ذکر خالقیت به همه چیز و ابداع و ایجاد آسمان‌ها و زمین و منزه بودن او از عوارض جسم و جسمانی و همسر و فرزند و احاطه علمی او به هر کار و هر چیز، چنین نتیجه می‌گیرد: (خداوند و پروردگار شما چنین کسی است و چون هیچ‌کس دارای چنین صفات نیست، هیچ‌کس غیر او نیز شایسته عبودیت نخواهد بود، پروردگار اوست و آفریدگار هم اوست؛ بنابراین معبود هم تنها او می‌تواند باشد، پس او را بپرستید) (ذلکم الله ربکم لا اله الا هو خالق کل شی ء فاعبدوه).

۱.۲.۲ - خداوند کلید حل تمام مشکلات


و در پایان آیه برای این‌که هرگونه امیدی را به غیر خدا قطع کند و ریشه هرگونه شرک و به طور کلی تکیه به غیر خدا را بسوزاند، می‌گوید: (حافظ و نگهبان و مدبر همه چیز اوست) (و هو علی کل شی ء وکیل).
بنابراین کلید حل مشکلات شما فقط در دست او می‌باشد و هیچ‌کس غیر از او توانایی بر این کار ندارد؛ زیرا غیر او همه نیازمندند و چشم بر احسان او دوخته‌اند، با این حال معنی ندارد کسی مشکلات خود را نزد دیگری ببرد و حل آن را از او بخواهد.

۱.۲.۳ - بیان یک نکته


قابل توجه اینکه در اینجا علی کل شی‌ء وکیل گفته شده است، نه لکل شی ء وکیل، و تفاوت میان این دو آشکار است؛ چون ذکر کلمه (علی) دلیل بر تسلط و نفوذ امر اوست؛ در حالی که به کار بردن کلمه لام نشانه تبعیت می‌باشد.
و به عبارت دیگر تعبیر اول به معنی ولایت و حفظ است و تعبیر دوم به معنی نمایندگی.
«... والله علی کل شیء وکیل؛ شاید (ابلاغ) بعض آیاتی را که به تو وحی می‌شود، (بخاطر عدم پذیرش آنها) ترک کنی (و به تأخیر اندازی)؛ و سینه‌ات از این جهت تنگ (و ناراحت) شود که می‌گویند: چرا گنجی بر او نازل نشده؟! و یا چرا فرشته‌ای همراه او نیامده است؟! (ابلاغ کن، و نگران و ناراحت مباش! چرا که) تو فقط بیم دهنده‌ای؛ و خداوند، نگاهبان و ناظر بر همه چیز است (؛ و به حساب آنان می‌رسد)!».
«... ان ربی علی کل شیء حفیظ؛ پس اگر روی برگردانید، من رسالتی را که مأمور بودم به شما رساندم؛ و پروردگارم گروه دیگری را جانشین شما می‌کند؛ و شما کمترین ضرری به او نمی‌رسایند؛ پروردگارم حافظ و نگاهبان هر چیز است!».
«... وقد جعلتم الله علیکم کفیلا...؛ و هنگامی که با خدا عهد بستید، به عهد او وفا کنید! و سوگندها را بعد از محکم ساختن نشکنید، در حالی که خدا را کفیل و ضامن بر (سوگند) خود قرار داده‌اید، به یقین خداوند از آنچه انجام می‌دهید، آگاه است!». («کفیلا» به معنای حافظ آمده است.)
«الم تر ان الله سخر لکم ما فی الارض والفلک تجری فی البحر بامره ویمسک السماء ان تقع علی الارض الا باذنه ان الله بالناس لرءوف رحیم؛ آیا ندیدی که خداوند آنچه را در زمین است مسخّر شما کرد؛ و (نیز) کشتیهایی را که به فرمان او بر صفحه اقیانوسها حرکت می‌کنند؛ و آسمان (کرات و سنگهای آسمانی‌) را نگه می‌دارد، تا جز بفرمان او، بر زمین فرو نیفتند؟ خداوند نسبت به مردم رحیم و مهربان است!».

۱.۳ - مراقب و نگهبان


«... وکان الله علی کل شیء رقیبـا؛ بعد از این دیگر زنی بر تو حلال نیست، و نمی‌توانی همسرانت را به همسران دیگری مبدّل کنی (بعضی را طلاق دهی و همسر دیگری به جای او برگزینی‌) هر چند جمال آنها مورد توجّه تو واقع شود، مگر آنچه که بصورت کنیز در ملک تو درآید! و خداوند ناظر و مراقب هر چیز است (و با این حکم فشار قبایل عرب را در اختیار همسر از آنان، از تو برداشتیم)».
«... وربک علی کل شیء حفیظ؛ او سلطه بر آنان نداشت جز برای اینکه مؤمنان به آخرت را از آنها که در شکّ هستند باز شناسیم؛ و پروردگار تو، نگاهبان همه چیز است!».
«ان الله یمسک السمـوت والارض ان تزولا ولـئن زالتا ان امسکهما من احد من بعده انه کان حلیمـا غفورا؛ خداوند آسمانها و زمین را نگاه می‌دارد تا از نظام خود منحرف نشوند؛ و هرگاه منحرف گردند، کسی جز او نمی‌تواند آنها را نگاه دارد، او بردبار و غفور است!».
«الله خــلق کل شیء وهو علی کل شیء وکیل؛ خداوند آفریدگار همه چیز است و حافظ و ناظر بر همه اشیا است».

۲ - شناخت خداوند



نگهداری خداوند، از پرندگان در فضا، نشانه شناخت او:
«او لم یروا الی الطیر فوقهم صـفـت ویقبضن ما یمسکهن الا الرحمـن انه بکل شیء بصیر؛ آیا به پرندگانی که بالای سرشان است، و گاه بالهای خود را گسترده و گاه جمع می‌کنند، نگاه نکردند؟! جز خداوند رحمان کسی آنها را بر فراز آسمان نگه نمی‌دارد، چرا که او به هر چیز بیناست!».

۳ - حافظ زمین



دشوار نبودن حفظ زمین، برای خداوند:
«... وسع کرسیه السمـوت والارض ولا یـوده حفظهما وهو العلی العظیم؛ هیچ معبودی نیست جز خداوند یگانه زنده، که قائم به ذات خویش است، و موجودات دیگر، قائم به او هستند؛ هیچگاه خواب سبک و سنگینی او را فرانمی‌گیرد؛ (و لحظه‌ای از تدبیر جهان هستی، غافل نمی‌ماند؛) آنچه در آسمانها و آنچه در زمین است، از آن اوست؛ کیست که در نزد او، جز به فرمان او شفاعت کند؟! (بنابراین، شفاعت شفاعت‌کنندگان، برای آنها که شایسته شفاعتند، از مالکیت مطلقه او نمی‌کاهد.) آنچه را در پیش روی آنها (بندگان‌) و پشت سرشان است می‌داند؛ (و گذشته و آینده، در پیشگاه علم او، یکسان است.) و کسی از علم او آگاه نمی‌گردد؛ جز به مقداری که او بخواهد. (اوست که به همه چیز آگاه است؛ و علم و دانش محدود دیگران، پرتوی از علم بی‌پایان و نامحدود اوست). تخت (حکومت) او، آسمانها و زمین را دربرگرفته؛ و نگاهداری آن دو (آسمان و زمین)، او را خسته نمیکند. بلندی مقام و عظمت، مخصوص اوست».

۴ - برترین نگهبان



خداوند، برترین حافظ و نگهبان:
«قال هل ءامنکم علیه الا کما امنتکم علی اخیه من قبل فالله خیر حـفظـا وهو ارحم الرحمین؛ گفت: آیا نسبت به او به شما اطمینان کنم همان‌گونه که نسبت به برادرش (یوسف) اطمینان کردم (و دیدید چه شد)؟! و (در هر حال،) خداوند بهترین حافظ، و مهربانترین مهربانان است».

۵ - حفظ کننده قرآن



خداوند، حفظ کننده قرآن، از هرگونه تحریف:
«انا نحن نزلنا الذکر وانا له لحـفظون؛ ما قرآن را نازل کردیم؛ و ما بطور قطع نگهدار آنیم!».

۶ - مراقبت خدا از جنیان



مراقبت و حفاظت خدا از جنیان کارگر، در دربار سلیمان (علیه‌السلام):
«ومن الشیـطین من یغوصون له ویعملون عملا دون ذلک وکنا لهم حـفظین؛ و گروهی از شیاطین (را نیز مسخّر او قرار دادیم، که در دریا) برایش غوّاصی می‌کردند؛ و کارهایی غیر از این (نیز) برای او انجام می‌دادند؛ و ما آنها را (از سرکشی) حفظ می‌کردیم!».

۷ - پانویس


 
۱. بقره/سوره۲، آیه۲۵۵.    
۲. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات، ص۴۱۷، «قوم».    
۳. آل عمران/سوره۳، آیه۲.    
۴. نساء/سوره۴، آیه۸۵.    
۵. نساء/سوره۴، آیه۸۶.    
۶. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج۳ - ۴، ص۱۴۷.    
۷. انعام/سوره۶، آیه۱۰۲.    
۸. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج۳ - ۴، ص۱۲۷.    
۹. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۵، ص۳۷۹، ذیل آیه.    
۱۰. هود/سوره۱۱، آیه۱۲.    
۱۱. هود/سوره۱۱، آیه۵۷.    
۱۲. نحل/سوره۱۶، آیه۹۱.    
۱۳. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج۵ - ۶، ص۱۹۴.    
۱۴. حج/سوره۲۲، آیه۶۵.    
۱۵. احزاب/سوره۳۳، آیه۵۲.    
۱۶. سبا/سوره۳۴، آیه۲۱.    
۱۷. فاطر/سوره۳۵، آیه۴۱.    
۱۸. زمر/سوره۳۹، آیه۶۲.    
۱۹. ملک/سوره۶۷، آیه۱۹.    
۲۰. بقره/سوره۲، آیه۲۵۵.    
۲۱. یوسف/سوره۱۲، آیه۶۴.    
۲۲. حجر/سوره۱۵، آیه۹.    
۲۳. انبیاء/سوره۲۱، آیه۸۲.    


۸ - منبع



فرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «حفاظت‌های خدا»    



آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.